Luk 1 | TIM | STEP | Apo Teopilo, Luâk âmbâle bikŋande Yesu olowâk maliŋe wan me wan bunŋe nengât tânâmnenŋân miawagep are ekmâ keiŋânbak dâm luâk hârok maknengiyi.

Luke 1

Lukaŋe Yesugât den pat âlepŋe kulemgoep.

1 Apo Teopilo, Luâk âmbâle bikŋande Yesu olowâk maliŋe wan me wan bunŋe nengât tânâmnenŋân miawagep are ekmâ keiŋânbak dâm luâk hârok maknengiyi. 2 Dâm maknengimbiâ luâk unduwâkŋe den pat are heŋgemgowerâm kulemgoyi. 3 Akto gâŋe keiŋânbak den pat are nâŋgâen gârâmâ kulem esenŋe ire oyaŋmâ keiŋe nâŋgâm heŋgemgowiatgât den pat are hârogâk heŋgemgom tâŋ tâŋâk kulemgom katgiŋdân. Den pat are hin.

Aŋeloŋe Sakaria miawagep.

5 Uŋguŋân Heroteŋe Yudaia yeŋgât luâk humo malep. Mando âmâ yâk yeŋgât sumbe kat kat luâk siâ malep kotŋe Sakaria, yâk Abia yâkgât kâmolân gâtŋe akto yâkŋe âmbâle siâ kotŋe Elisabete are âmâ Aroŋ yâkgât kâmolân gâtŋe are miep. 6 Akto Anutugât dewunŋân manmâ bâleŋe bo akminiat. Âlepŋe manmâ Anutugât den are lokom manmâ gayiat. 7 Akto luâk âmbâi lâuwâ are gupin akmâ manmâ gam sâmbâ agiat.

8 Akto sumbe kat kat luâk yâkŋe amboŋân amboŋân akmâ Anutugât sumbe omini. 9 Akto omini aregât sop tâlâgumbo âmâ humomolupŋande hin dâyi, “Sakaria Anutugât biwiŋe geâkgât wan me wan omenâ higenŋe agalâk.” dâmbiâ, sumbe kat kat emetŋe ain âgâep. Âgâm sumbe ondo âmâ 10 luâk âmbâle bikŋande sumbe kat kat emetŋe aregât kâlegen gam Anutu ulilaŋmâ kili. 11 Ulilaŋmâ kinbiâ âmâ Anutugât aŋelo siâŋe Sakaria miawagaŋmâ ombiâ higenŋe agep aregât alata bungen kilep. 12 Miawagaŋmâ kindo luâk sâmbâ arekŋe ekmâ sân sân mem hamep akmâ kilep. 13 Hamewakmâ kindo aŋeloŋe hin dâm magaŋep, “Sakaria bo hamewak. Âmbengande nanaŋ luâk membiapgât Anutu ulilaŋmâ gamat aregât bunŋe Anutuŋe nâŋgâ aŋdo âmbengande nanaŋ siâ membiap aregât kotŋe Yohane dâm konbiat. 14 Akto miawakbiawân kambiamge heroŋe akbiap. Akto miawakto ainâk luâk unduwâkŋe aregât heroŋe nâŋgâwai. 15 Akto nanaŋânbak Anutugât Heakŋande memeŋe agaŋbiap. Akto yâk âmâ Anutugât dewunŋân luâk humo akmâ manbiap. Akto tu kârikŋe bo nem manbiap. 16 Akto miawakmâ manmâ âgâm Israe luâk mem hâwât yekto âmâ biwiyeŋe Kotdâ Anutugâlân katmâ manbai. 17 Akto emelâk Eliaŋe Anutugât bâtŋân manmâ kârikŋe mem malep hainâk nangande manmâ âgâm Anutuŋe hoŋ bawaŋe huŋgun aŋdo gewiap yâkgâlân luâk âmbâleŋe biwiyeŋe katŋetdâm aregât arim den pat makyeŋgiwiap. Akto hain dâm arim nanaŋ akto ewelupyeŋande kuk akyeŋgiwai are makyeŋgimbo gala akyeŋgiwai. Dâ den koko yâk makyeŋgimbo ârândâŋ manmai yâk yeŋgât nâŋgâ nâŋgâgât dâp watbai. Akto Kembuŋe ikiŋe kâmot oloŋyegep yâk yeŋgât biwiyeŋe agalâkgât nangande makyeŋgim âgâwiap.” dâep. 18 Anutugât aŋeloŋe hain dâmbo Sakariaŋe hin aikoep, “Net luâk âmbâi sâmbâ agiotgât gâŋe nanaŋgât dâmenâ nâŋgâre bunŋe bo aktâp hain dâm aktân. Gain gain nâŋgâre bunŋe akbiap?” dâep. 19 Hain dâmbo aŋeloŋe hin dâm magaŋep, “Agon aktere nâŋgâ. Nâ Gabirie, nâ Anutugât hoŋ bawa manman. Ire nek. Huŋgun niŋdo gem den bunŋe makgiŋdân. 20 Gârâmâ heniŋdât dât aregât dosa amâ hin akbiat. Gâŋe kopa akmâ den bâlâk manmâ âgâmenâ den yu makgiŋdân ire bunŋe akbiap sop ain âmâ âlepŋe akbiat.” Hain dâm ainâk heambukto Sakaria ikiŋeâk kilep. 21 Sakariaŋe sumbe emetŋân âgâm sop kâlep mando luâk âmbâleŋe gain gain akmâ sop kâlep mandâp dâm aregât han lâuwâ agi. 22 Hain akbiâ emelâk yâk yeŋgâlân gem âmâ den makyeŋgiwerâm akto âmâ lauŋe tigiakto kopa agep. Kopa akto aregât hin dâyi, “Yâk âmâ sumbe emetŋân âgâmbo biwiŋe purik kato kulem siâ miawaktâp are ektâp.” Hain dâmbiâ yâkŋe bâtŋandeak kulem akmâ den makberâm hâumgoep. 23 Hain akmâ tato âmâ âi sopŋe bo agep. Âi sopŋe bo akto kepian purik katmâ ariep. 24 Purik katmâ arimbo manbela emelâk âmbenŋande tepŋe agep. 25 Tepŋe akmâ âmâ hin dâep, “Anutu Kotdâŋe nâŋgâ niŋdo tepne aktân aregât luâk âmbâle dewunyeŋân aŋun hulaŋ akniŋdâp.” dâep. Hain dâm emetŋânâk tato dewutâ momerâk bo agep.

Aŋeloŋe Mariagâlân miawagep.

26 Dewutâ momerâk bo akto âmâ Anutuŋe aŋelo kotŋe Gabirie are lâuwâŋe huŋgun aŋep. Huŋgun aŋdo Nasarete kepia are Galilaia hânân talep ain âmbâle sigan siâ malep yâkgâlân giep. 27 Akto âmbâle sigan are kotŋe Maria are Dawidigât kâmolân gâtŋe luâk siâ kotŋe Yosepe yâkgât dâtâŋe malep. 28 Akto aŋelo arekŋe magaŋmâ kinmâ hin dâep, “Anutuŋe gekmâ âmbâle âlepŋe aktât nâŋgâm memeŋe akgiŋdâp aregât heroŋe ak.” dâep. 29 Aŋeloŋe hain dâmbo nâŋgâmbo biwiŋe umatŋe akto biwiŋande hin nâŋgâep, “Den makniŋdât aregât keiŋe gain gain?” dâep. 30 Hain dâmbo aŋeloŋe hin magaŋep, “Maria, gâ bo hamewak. Anutuŋe gekmâ âlepŋe manmat nâŋgâp. 31 Aregât gâŋe nanaŋ mem kotŋe Yesu dâm konbiat. 32 Yâkŋe âmâ luâk humo tâmbâ mando âmâ Anutu Humo dondâ yâkgât nanŋe dâwai. Akto Humo Anutuŋe bâginenŋe Dawidi yâkgât gewâkŋân kato 33 Yakobogât kâmot nengât luâk kotdâ manbiap. Akto luâk damunyeŋe akmâ âi mem kârikŋe manmâ âgâwiap.” dâep. 34 Hain dâmbo Mariaŋe hin dâm magaŋep, “Nâ luâk bâlâk mandângât den are âmâ gain gain akmâ kârikŋe akbiap?” dâmbo 35 aŋeloŋe hin magaŋep, “Anutugât Heakŋande tigi gekto Anutu Humo yâkgât bâtŋân kinmenâ meme akgiŋdo ain gâtŋe nanaŋ membiat aregât kotŋe siâ kau salek salek are Anutugât nanŋe konbai. 36 Akto den siâ makgiŋdere nâŋgâ. Anutuŋe hain akberâm aregât bo ewum pâpkomap. Lâuge Elisabete are gupinâk manmâ âmbâi sâmbâ aktâp yâk Anutuŋe meme agaŋdo tepŋe akmâ nanaŋ luâk membiap. Akto dewutâ nâmbulân konok bo akto aregât kakŋân âmbâi gupin dâmai are hain miawagaŋbiap.” 38 Aŋeloŋe hain dâmbo Mariaŋe hin dâm magaŋep, “Nâ Humogât hoŋ bawa âmbâle aregât den maktât are hanâgâk akniŋbiap. Hanâgâk akniŋdo âmâ âlepŋe dâwian.” dâmbo aŋelo are purik katmâ ariep.

Mariaŋe Elisabetegâlân ariep.

39 Akto Maria manmâ âgâmbo kâlep bo akto âgâm arim Yudaia hân gimbâŋân kepia siâ talep ain ariep. 40 Ain arim Sakariagât emelan âgâm Elisabete ekmâ magaŋmâ heroŋe agaŋep. 41 Heroŋe agaŋdo nâŋgâmbo ainâk tepŋe kâlegen nanaŋ arekŋe piriŋ piriŋ kalep. Hain akto Anutugât Heakŋe Elisabete kautŋân mendo hin dâm magaŋep, 42 “Lâune Anutuŋe meme akgiŋdo gâŋgât heroŋe maroŋe arekŋe âmbâle hârok yeŋgât ewangiyekbiap. Akto Anutuŋe nanaŋ membiat aregât tângowiapgât heroŋe akbiap. 43 Gâŋe Kembunenŋe membiat are nâŋgâm hin nâŋgân. Nâmâ âmbâle yânŋe mandân aregât nâŋgâlân togomenâ ârândâŋ bo aktâp. 44 Togom nogonmenâ ainâk nanaŋ tepnân heroŋe akmâ bam guto nâŋgân. 45 Akto den siâ makbe. Emelâk Anutuŋe makgiŋep are bunŋe akbiap aregât biwige heroŋe aktâp.” dâep.

Mariaŋe Anutu magaŋmâ heroŋe agep.

46 Hain dâmbo Mariaŋe hin magep, “Nâŋe Anutugât kotŋe mem agatmâ hin dâwe. 47 Nâ Anutugât hoŋ bawa manmâ âmbâle yânŋe mandân. Aregât Anutu Humoŋe nâŋgât okot nâŋgâ niŋmâ mem agat nektâp. Mem agat nekto luâk kâmotŋe kâmotŋe nâŋgât nâŋgâm Anutuŋe tângombo heroŋe akmap dâmai. 49 Anutu Humo dondâ arekŋe damunne akmap arekŋe wan me wan âlepŋe akniŋep aregât kotŋe mem agatmâ âmâ Anutugât biwine heroŋe aktâp. 50 Akto luâk âmbâle bikŋe nenŋe Anutugât hamewakmâ denŋe lokoenŋe nengât biwinenŋe nâŋgâm yaiwâk aknengim âmâ bâgilupnenŋe miawakbai are hainâk hainâk akyeŋgiwiap. 51 Anutuŋe wan me wan mem miawak yeŋgiwerâm akto aregât niŋande luâk âmbâle hâkyeŋe mem bâliwiap? Akto agatmâ, “Nenŋeak humo akten.” dâmbiâ are mem biwiyeŋe gulip yeŋgumbo awam akmai. 52 Akto bikŋande luâk humo akmâ mem damunyeŋe akberâmbiâ hain are mem gulip yeŋgumap. Hain akbiâ âmâ luâk yânŋe me luâk gegeŋe are mem agat yekmap. 53 Akto mop yeŋgimap yâk yeŋgât damunyeŋe akmâ sot yeŋgimap. Akto luâk sikum olop manbiâ yâk mem gulip akyeŋgimbo yân manmai. 54 Akto ulikŋân âmâ den dâm bâgilupnenŋe yeŋgât pat dâtâŋe makyeŋgiep aregâlâk nâŋgâm manmap, aregât Israe luâk âmbâle nengât han kalem akmâ damun akmap. 55 Akto bâgilupnenŋe Abrahamgât kâmot okotŋe nâŋgâ nengimbo nen Abrahamgât kâmot akmâ manmâ âgâwaen nengât dâtâŋe aregât bunŋe miawaktâp. Aregât kotŋe mem agatbe.” dâep. 56 Mariaŋe hain dâm Elisabete olop malep. Akto yâk olop manmâ dewutâ âlâwu bo akto kepiaŋân purik katmâ ariep.

Yohane miawagep.

57 Purik katmâ arimbo Elisabete sopŋe miawakto manmâ nanaŋ miep. 58 Mendo âmâ lâulupŋe kepia ambolupŋande Anutu Humoŋe Elisabete okotŋe nâŋgâepgât nâŋgâm yâk olowâk kambiamyeŋe heroŋe agep. 59 Hain akbiâ hilâm nâmbulân âlâwu bo akto âmâ mendugum nanaŋ aregât hâkŋe gâiwerâm âmâ eweŋaet kot nambe Sakaria are konberâm agi. 60 Hain akbiâ memeŋande hin makyeŋgiep, “Bo. Kotŋe Yohane konberen.” dâep. 61 Hain dâmbo hin magaŋi, “Are âmâ tâulupge yâk yeŋgâlân gâtŋe siâ kot nambe hain are siâ bo tatâp.” dâm magaŋgi goaŋgi akmâ hin dâyi, 62 “Eweŋe luâk kopa are gain gain nâŋgâp?” dâm bâtyeŋandeak kulem akbiâ 63 tapegât ulityeŋgimbo tape papaŋe siâ mem waŋi. Waŋbiâ gâwu mem hin kulemgoep, “Kotŋe Yohane konberen.” hain kulemgoep. 64 Kulemgombo oyaŋmâ nâŋgâmbiâ ainâk den miawagaŋep aregât Anutugât kotŋe mem agalep. Kulem are miawakto 65 kepia ambolupŋande nâŋgâmbiâ dâtŋe akto kulem aregât hanyeŋe lâuwâ akto den arekŋe heroŋe akmâ sambelem kepia ewumâk ewumâk hârok ariep. 66 Luâk âmbâle Yuda gimbâŋe tete kepiaŋe kepiaŋe maliŋe den are nâŋgâm hin dâyi, “Nanaŋ hain arekŋe humo akmâ gain gain akbiap?” hain dâm hanyeŋeâk akmâ nâŋgâyi. Akto Humoŋe tângombo malep.

Sakariaŋe Yesugât keiŋe dâm miawagep.

67 Akto Anutugât Wâtgât memeŋande nanaŋ aregât eweŋe Sakaria kautŋân mendo den kârikŋe hin dâep, 68 “Israe luâk nen Kembunenŋe Anutu mepaiŋe mene. Yâkŋe âmâ luâklupŋe mete katnengim gannenŋe dâmap. 69 Hain akmâ âmâ Dawidi yâkgât tepŋân gâtŋe konok miawagaŋmâ heŋgemgo nengiwiapgât hambo kunkun akbiapgât anuŋep. 70 Amâ tâmbâŋe dondâ hân miawagewânba ain propetelupŋe makyeŋgimbo den makmâ mali dopŋân hainâgâk miawaktâp. 71 Akto siâŋe gasa aknengiwiap. Aknengim âmâ hilipnenguwerâm akbiâ âmâ tân nengumbo âlepŋe manbaen. 72 Akto ulikŋân Anutuŋe bâgilupnenŋe yeŋgât okotŋe nâŋgâm den kârikŋe katyeŋgiep are kambiamyeŋân kato tato bo nelâm aŋep. 73 Akto tân nengumbo ainâk gasalupnenŋande bo hilip nenguwai aregât pat Abraham are makmâ hâreaŋep. 74 Aregât Israe nen hârogâkŋe Humonenŋe Anutugât âlepŋe dâm ikiŋe den lokom bo hamep akmâ 75 wan me wan bâleŋe bo akmâ gala konok akmâ biwi irakŋeâk manbaen. 76 Nanne gâ irekŋe sigan akmâ Humonenŋe ulik gulik agaŋbiat. Gâŋe soŋ akmâ aregât hin dâm makyeŋgiwiat, “Humonenŋe irawot togom heŋgem nenguwiap aregât nâŋgâ nâŋgâyeŋe bâleŋe hepunbiâ biwiyeŋe Anutugâlân ari kindo Anutuŋe kambiamŋe nâŋgâm dosayeŋe hepun yeŋgiwiâp.” dâm makyeŋgimenâ nâŋgâwai. 77 Gâ hain akmâ kembu luâklupŋe âlepŋaet den potatmâ yeŋgimenâ nâŋgâm heŋgemgombiâ dosayeŋe bo akbiâp. 78 Anutunenŋe han kalemŋe humo yendâpgât dâmbo egonba hândâktâk pagalem arekŋe 79 hândâkŋân akto momo bâlâpŋân talion nen mem hauŋ nenekmap. Akto oloŋnenekmâ dâp sândukŋân katnenekmap.” Sakaria hain dâep.

80 Akto nanaŋ are hagitŋe tiŋ tiŋ dâmbo hâk biwi olowâk humo agep. Humo akmâ manmâ eweŋe memeŋe hepun yelekmâ hân kamitŋângen luâk bo manmaiângen arim malep. Manmâ manmâ makyeŋgiwiapgât sop tâlâgumbo âmâ purik katmâ Israe luâk âmbâle hutyeŋân arim miawakmâ malep.